Την Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2022 η Αδελφότητα Κωνσταντινουπολιτών Μεγάλου Ρεύματος Βοσπόρου «Ο Ταξιάρχης» πραγματοποίησε Περίπατο -Ξενάγηση στην Αθήνα των Μεσαιωνικών και Οθωμανικών χρόνων. Όπου η καθηγήτρια Ιστορίας Αθηνά Βασιλειάδου, μας ταξίδεψε στο χρόνο και μας έδωσε σημαντικές ιστορικές πληροφορίες, την ευχαριστούμε πολύ.
Η ΑΘΗΝΑ είναι όμορφη, ιδιαίτερη, απλά πρέπει να σηκώσεις το βλέμμα για να την δεις, πρέπει να την περπατήσεις, να την ψάξεις, τότε μόνο θα την ανακαλύψεις…….Η Αθήνα έχει πάρα πολλά πράγματα να δείξει. Το δυνατό σημείο της Αθήνας, είναι η ιστορίας της και η αίγλη που είχε. Απλώς, τις περισσότερες φορές, την ανατολίτικη περίοδο της Αθηναϊκής Ιστορίας επιμένουμε να την αγνοούμε για διάφορους ιστορικοθρησκευτικούς λόγους. Κι ας είναι τα απομεινάρια της καθημερινά μπροστά μας, κι ας έχουν αξιοσημείωτα γοητευτικές ιστορίες να διηγηθούν.
Ο περίπατος ξεκίνησε από την καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης, στην Πλατεία Μοναστηρακίου όπου είδαμε τα τρία ορόσημα της μακράς Ελληνικής ιστορίας: τη Ρωμαϊκή Βιβλιοθήκη του Αδριανού, το Φετιχιέ Τζαμί και τη Βυζαντινή εκκλησία που στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο, καθώς η πεμπτουσία του Αθηναϊκού κλασσικού παρελθόντος, η Ακρόπολη, τα «επιβλέπει» από ψηλά.
Τα τρία αυτά κτίρια αντιπροσωπεύουν το αρχαίο ελληνορωμαϊκό, το βυζαντινό και το οθωμανικό παρελθόν της Αθήνας αντίστοιχα. Τοποθετημένα το ένα κοντά στο άλλο, μοιάζουν να διηγούνται, με την παρουσία τους και μόνο, ολόκληρη την ιστορία της πόλης.
Ένα μοναδικό μέρος όπου ανταμώνονται αρμονικά Ανατολή και Δύση, Ορθοδοξία και Καθολικισμός (Παναγιά Παντάνασσα), Δωδεκάθεο (η αρχαία Αγορά και η βιβλιοθήκη του Αδριανού) και Ισλάμ (το τζαμί του Τζισταράκη). Τόσες διαφορετικές εικόνες, τόσοι διαφορετικοί πολιτισμοί, τόση ιστορία μέσα σε μερικά δεκάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ένα μίγμα ρυθμών, εποχών και πολιτισμών, ζωντανό και πάντα δυναμικό.
Το όνομα «Μοναστηράκι» προέκυψε από τον ναό της Παναγίας της Παντάνασσας, (της Βασίλισσας των πάντων) έναν από τους παλιότερους ναούς της πόλης, ο οποίος χτίστηκε τον 10ο αιώνα και αποκαλούνταν «Μεγάλο Μοναστήρι», αφού λειτουργούσε ως γυναικεία μονή. Αρχικά ήταν ιδιόκτητος Ναός του πλούσιου Αθηναίου της εποχής Νικολάου Μπονεφατζή. Αργότερα μετετράπη σε καθολικό γυναικείου μοναστηριού και κατά τα νεότερα χρόνια μεταβλήθηκε σε ενοριακό ναό της περιοχής, όπου τιμάται η Κοίμηση της Θεοτόκου.
Το τζαμί Τζισταράκη χτίστηκε από τον Τούρκο βοεβόδα (Οθωμανό διοικητή) της Αθήνας, Μουσταφά Αγά Τζισταράκη το 1759 με υλικό παρμένο από παλαιά κτίρια. Για το μαρμαροκονίαμα των τοίχων, ανατινάχτηκε η 17η κολώνα του Ναού του Ολυμπίου Διός. Οι παλιοί Αθηναίοι πίστευαν ότι κάτω από κάθε κίονα του ναού βρισκόταν παγιδευμένη μία κατάρα, κάτι που επιβεβαιώθηκε με το ξέσπασμα λιμού στην πόλη. Μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρόπως. Σήμερα λειτουργεί ως παράρτημα του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και στεγάζει τη Συλλογή Κεραμικής του Β. Κυριαζόπουλου.
Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού ήταν μεγάλη βιβλιοθήκη στην αρχαία Αθήνα. Ονομάστηκε έτσι επειδή ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό. εγκαινιάστηκε μεταξύ των ετών 130 και 132 μ.Χ. Από τους βυζαντινούς χρόνους και μετά έχουμε τις δυο ουσιαστικά μεγάλες παρεμβάσεις, τη μετατροπή του τρίκοχου ναού στη Μεγάλη Παναγιά, ενώ χτίζεται επί της πρόσοψης της Βιβλιοθήκης ο Άγιος Ασώματος στα σκαλιά, που ήταν μονή και είχε και καλογήρους από την οικογένεια Χαλκοκονδύλη, σήμερα σώζεται στον τοίχο της Βιβλιοθήκης μια τοιχογραφία με αγγέλους, την προδοσία του Ιούδα και τη Γεσθημανή. Ο ναός κατεδαφίστηκε τον 19ο αιώνα, όταν έγιναν οι μεγάλες απαλλοτριώσεις.
Ο ναός του Αγίου Ελισσαίου είναι μια μικρή και απλή μονόκλιτη βασιλική, κτισμένη επί Τουρκοκρατίας, που ανήκε στην αρχοντική Αθηναϊκή οικογένεια Χωματιανού-Λογοθέτη, βρίσκεται μέσα στην αυλή της παλιάς οικίας του. Εκεί λειτουργούσε ο Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς, εκεί εκκλησιαζόταν ο Παπαδιαμάντης και ο Μωραϊτίδης.
Το Ρολόϊ του Έλγιν. Όταν ο μεγαλύτερος αρχαιοκάπηλος της ιστορίας, ο λόρδος του Έλγιν, ολοκλήρωσε την κλοπή των γλυπτών του Παρθενώνα, προσπάθησε να «ρίξει στάχτη» στα μάτια των Αθηναίων και να «εξιλεωθεί» για την πράξη του.
Το 1814 δώρισε στην πόλη ένα μεγάλο κρουστικό ρολόι, το οποίο όχι μόνο έγινε αποδεκτό προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις, αλλά τοποθετήθηκε πάνω σε ένα πύργο μέτριου ύψους, στην Παλιά Αγορά της Αθήνας. Βρισκόταν κοντά στην διασταύρωση Αιόλου και Ανδριανού στο παζάρι της Πλάκας (πάνω παζάρι) δίπλα από την εκκλησία Μεγάλη Παναγία στον σημερινό χώρο που περιλαμβάνεται μεταξύ των οδών Αιόλου, Ανδριανού, Δεξίππου, Άρεως και Πανδρόσου. Έφερε μάλιστα επιγραφή στα λατινικά που σήμαινε «Θωμάς, Κόμης του Έλγιν, στους Αθηναίους εδώρισε ωρολόγιον και οι Αθηναίοι πολίτες το έστησαν το 1814».
Το Φετιχε Τσαμί, το οποίο οικοδομήθηκε στο β΄ μισό του 17ου αι., ονομαζόταν από τους Έλληνες κατοίκους της πόλης Τζαμί του Σταροπάζαρου, λόγω της θέσης του μέσα στο παζάρι των σιτηρών στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Το Φετιχιέ Τζαμί γνώρισε διάφορες χρήσεις: στρατιωτική φυλακή του φρουραρχείου της πόλης, στρατώνας, ενώ το 1824 λειτούργησε ως σχολείο της αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Στη συνέχεια, πριν το 1890, μετατράπηκε σε αλευραποθήκη, ενώ στους εξωτερικούς του τοίχους προσκολλήθηκαν οι κλίβανοι του στρατιωτικού αρτοποιείου.
Ο Μεντρεσές των Αθηνών ήταν παλιό ιεροδιδασκαλείο που αργότερα στην εποχή του Όθωνα έγινε φυλακή θανατοποινιτών. Στο κέντρο της εσωτερικής αυλής υπήρχε ένας μεγάλος πλάτανος, που λέγεται ότι είχε φυτέψει ο λήσταρχος Σπύρος Μπίμπισης, ο οποίος το 1846 είχε απαγάγει τη δούκισσα της Πλακεντίας. Τα κλαδιά του είχαν χρησιμοποιηθεί για απαγχονισμούς και αυτό γέμιζε τρόμο τους μελλοθάνατους, ενώ ήταν το σύμβολο της αδικίας. Έτσι για όσους έφτανε η ώρα της αποφυλάκισης, στρέφονταν προς τα κελιά και αποχαιρετούσαν τους συντρόφους τους με τη φράση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο».
Δείτε σχετικό φωτογραφικό υλικό.
